Οικισμοί: οι ιδιοκτησίες που μένουν τελικά χωρίς δικαίωμα δόμησης

«Πλήθος ανορθολογισμών και αδικιών απέναντι στους πολίτες, απαξιώνοντας ή και εξαϋλώνοντας την ακίνητη περιουσία κυρίως των μικροϊδιοκτητών, παρά τις  προσπάθειες «καλλωπισμού» μετά το σάλο των αντιδράσεων, που έγινε με τη νομοθετική ρύθμιση τον περασμένο Ιούλιο στη Βουλή», επισημαίνει το ΤΕΕ Ανατολικής Κρήτης  για την εφαρμογή του Προεδρικού Διατάγματος επανοριοθέτησης των οικισμών της χώρας.

♦ «Ακίνητα που έχουν αγοραστεί ή κληρονομηθεί και έχουν φορολογηθεί & φορολογούνται ακόμα ως οικόπεδα καταλήγουν να θεωρούνται αγροί, εγείροντας σοβαρά ζητήματα συνταγματικότητας και ασφάλειας δικαίου.

♦ Οικόπεδα μικρότερα των 150 τετραγωνικών μέτρων στην Ζώνη Α (σύνηθες στα συνεκτικά τμήματα των οικισμών) πλέον δεν οικοδομούνται.

♦ Στις Ζώνες Β (το συνεκτικό τμήμα που έχει δημιουργηθεί από το 1923 έως το 1983) , Β1 (το διάσπαρτο τμήμα που επίσης έχει δημιουργηθεί μέχρι το 198) και στη Ζώνη Ανάπτυξης Οικισμού (ΖΑΟ) δεν υπάρχουν παρεκκλίσεις δόμησης.

♦ Αποκλείονται από τη νέα οριοθέτηση:

→Οικισμοί που είναι ολόκληροι (ή υπάρχουν εντός αυτών) Αρχαιολογικοί χώροι.

→Εκτάσεις πλάτους 200 μέτρων από τον άξονα υπεραστικών τμημάτων του βασικού (πρωτεύοντος) εθνικού οδικού δικτύου.

→Έκταση, η οποία δεν περιλαμβάνει συνεκτικό ή διάσπαρτο τμήμα οικισμού και η οποία αποκόπτεται από τον οικισμό με φυσικούς, τεχνητούς ή διοικητικούς φραγμούς γύρω από τον οικισμό (ρέματα, χαράδρες, ακτές, λίμνες, σημαντικούς οδικούς άξονες, σιδηροδρομικές γραμμές ή διοικητικά όρια Δήμου), δεν περιλαμβάνεται εντός του ορίου του. Και

→Κοιμητήρια.

♦ Σημαντικό ζήτημα προκύπτει και για τις κατατμήσεις οικοπέδων: με βάση τους ισχύοντες όρους δόμησης θα μπορούσαν να κατατμηθούν οικόπεδα σε νέα με εμβαδόν μεγαλύτερο των 300 τετραγωνικών & το αντίστοιχο πρόσωπο , αλλά από την άλλη, με βάση το ΠΔ δεν θα θεωρούνται άρτια και οικοδομήσιμα (όταν γίνει η νέα οριοθέτηση) αφού θα έχουν δημιουργηθεί μετά τις 15/4/2025».

Αυτά, μεταξύ άλλων  επισημαίνονται σε απόφαση της Αντιπροσωπείας του ΤΕΕ/ΤΑΚ,  σχετικά με το Π.Δ. 194/2025 για οικισμούς κάτω των 2000 κατοίκων και υπογραμμίζεται ότι από τις νέες πολεοδομικές και χωροταξικές ρυθμίσεις για τους οικισμούς «η αναμενόμενη απώλεια εμπορικής αξίας για τους ιδιοκτήτες υπολογίζεται σε πάνω από 100 δισ. ευρώ πανελλαδικά».

Οι ιδιοκτησίες στους οικισμούς που μένουν τελικά χωρίς δικαίωμα δόμησης

Το πλήρες κείμενο της απόφασης της Αντιπροσωπείας του ΤΕΕ Τμήμα Ανατολικής Κρήτης σχετικά με το Π.Δ. 194/2025 για οικισμούς κάτω των 2000 κατοίκων, που υπογράφουν ο πρόεδρος Μιχαήλ Χωραφάς και ο αντιπρόεδρος  Εμμανουήλ Μπικάκης αναφέρει τα ακόλουθα:

Με την ψήφιση του Προεδρικού Διατάγματος (Π.Δ.) (ΦΕΚ 194/15-04-2025/τ. Δ’) καθορίζονται οι προδιαγραφές οριοθέτησης των οικισμών προ του 1923 & κάτω των 2000 κατοίκων (με βάση την τελευταία απογραφή) αλλά και οι όροι δόμησης αυτών , χρήσεις γης κλπ. , αποτελώντας το εργαλείο-οδηγό για τους μελετητές των εκπονούμενων Τοπικών Πολεοδομικών Σχεδίων (ΤΠΣ) και Ειδικών Πολεοδομικών Σχεδίων (ΕΠΣ ), για την οριοθέτηση των μη οριοθετημένων και την επαναοριοθέτηση των ήδη οριοθετημένων οικισμών. Σύμφωνα με το παραπάνω Π.Δ. οι οριοθετήσεις θα γίνουν με αυτοτελείς μελέτες οριοθέτησης και Π.Δ. για κάθε οικισμό, αποκλείοντας την διεύρυνση τους.

Με πρόσχημα και αφορμή τις ακυρωτικές αποφάσεις του ΣτΕ (για συγκεκριμένους οικισμούς σε Πήλιο & Ρέθυμνο (1268/2019, 56/2017, 3661/2005) διαπιστώνοντας «έλλειψη αρμοδιότητας των Νομαρχών για οριοθέτηση των οικισμών και επέκταση ορίων», ακυρώνονται συλλήβδην όλες τις οριοθετήσεις ορίων οικισμών που πραγματοποιήθηκαν μετά το 1983.

Έτσι καθορίζονται τρείς ζώνες στους οικισμούς:

-Το συνεκτικό – ιστορικό τμήμα προ του 1923 (Ζώνη Α),

-Το συνεκτικό τμήμα που έχει δημιουργηθεί από το 1923 έως το 1983 (Ζώνη Β) και

-Το διάσπαρτο τμήμα που επίσης έχει δημιουργηθεί μέχρι το 1983 (Ζώνη Β1) .

Συρρικνώνονται έτσι δραματικά τα υφιστάμενα όρια των οικισμών (περιοχές οι οποίες δομήθηκαν νόμιμα μετά το 1983), ενώ τροποποιούνται και οι προϋποθέσεις αρτιότητας – οικοδομησιμότητας καθώς και οι όροι δόμησης.

Ενδεικτικά στοιχεία, όπως αποτυπώθηκαν και στην απόφαση της Δ.Ε του ΤΕΕ -ΤΑΚ (13/5/2025):

♦ Οι οριοθετημένοι οικισμοί κάτω των 2.000 κατοίκων αποτελούν το 92% επί συνόλου 12.800 οικισμών της χώρας.

♦ Εκτιμάται ότι το 80% των σημερινών άρτιων και οικοδομήσιμων οικοπέδων κινδυνεύουν να βρεθούν εκτός ορίων.

♦ Το 2024 εκδόθηκαν 8.500 οικοδομικές άδειες σε αυτούς τους οικισμούς που αποτελούν το 18% της συνολικής δραστηριότητας.

♦ Η αναμενόμενη απώλεια εμπορικής αξίας για τους ιδιοκτήτες υπολογίζεται σε πάνω από 100 δισ. ευρώ πανελλαδικά.

♦ Η Κρήτη διαθέτει το υψηλότερο ποσοστό οικισμών στην Ελλάδα και η εφαρμογή του Π.Δ. 194/2025 θα προκαλέσει πλήγμα στην οικοδομική δραστηριότητα, την αξία της ακίνητης περιουσίας και τη βιωσιμότητα των τοπικών κοινωνιών.

Μετά από τις δίκαια έντονες αντιδράσεις που προκάλεσε στο σύνολο της χώρας (και ειδικότερα στην Κρήτη), η κυβέρνηση, προκειμένου να «αμβλύνει» τις αντιδράσεις και να «ηρεμήσει» τους αναστατωμένους κατοίκους της υπαίθρου , ψηφίζει τροπολογία (ΦΕΚ 116/4-7-2025/τ.Α’) , προσπαθώντας να μη χάσουν την οικοδομησιμότητα τα οικόπεδα και σχετικά να διατηρηθούν τα υφιστάμενα όρια σε οικισμούς μέχρι 700 κατοίκους.

Σύμφωνα με την παραπάνω τροπολογία: «Κατά παρέκκλιση κάθε αντίθετης διάταξης, το όριο των οικισμών που έχουν μέχρι επτακόσιους (700) κατοίκους, κατά την τελευταία απογραφή και οριοθετήθηκαν με πράξη αναρμοδίου οργάνου, δύναται, κατά την οριοθέτησή τους βάσει του από 11/15.4.2025 π.δ. (Δ’ 194),να διευρύνεται, πέραν της πολυγωνικής γραμμής της παρ. Β5 του άρθρου 5 του εν λόγω διατάγματος και μέχρι του με προγενέστερη πράξη καθορισμένου ορίου τους υπό την επιφύλαξη των κριτηρίων του άρθρου 6 αυτού, αναλόγως με την περίπτωση και μετά από τεκμηρίωση..».

Έχουμε δηλαδή μια νέα Ζώνη, την Ζώνη Ανάπτυξης Οικισμού (Ζ.Α.Ο.) (από την Β1 μέχρι τα υφιστάμενα όρια του οικισμού), όπου ορίζεται αρτιότητα από 500 m2 έως 2000 m2 , με απαίτηση ελάχιστου προσώπου 10 m σε κοινόχρηστη οδό.

Τι ίσχυε μέχρι τώρα (και θα ισχύει μέχρι να εκδοθούν τα καινούρια Π.Δ. οριοθέτησης κάθε οικισμού) σε οριοθετημένους οικισμούς:

– Στο σύνολο του οικισμού: Ελάχιστο εμβαδόν (κατά κανόνα): 300 m² (με όποιο πρόσωπο για γήπεδα προϋφιστάμενα της 4/11/2011, για γήπεδα μετά την 4/11/2011 , n:10m για E<500m2 & n:15m για E>500m2)

– Κατά παρέκκλιση θεωρούνται άρτια τα οικόπεδα με όποιο εμβαδόν είχαν στις 3-5-1985 – Ποσοστό κάλυψης : 60% – Δόμηση: για γήπεδα<700 m2 -> max τα 240 m2 για γήπεδα>700m2 -> max τα 400 m2 , για γήπεδα<200m2, Σ.Δ.=1.00 με κάλυψη 60%<Κ<70%.

Τι θα ισχύει μετά τα νέα Π.Δ. οριοθέτησης κάθε οικισμού έως 700 κατοίκων,  (που έχουν οριοθετηθεί με πράξη αναρμοδίου οργάνου):

(Ζώνη Α): Ελάχιστο εμβαδόν (κατά κανόνα): 2000 m2 & πρόσωπο 15 m (Στο παλιό συνεκτικό τμήμα δεν υπάρχουν τόσο μεγάλα οικόπεδα). Κατ’ εξαίρεση σε μικρούς απομακρυσμένους οικισμούς Ε:500 m2 & πρόσωπο 10 m .

Κατά παρέκκλιση:

-Ε:2000 m² & πρόσωπο σε κ/χ (οικόπεδα που έχουν δημιουργηθεί προ της 15/4/2025).

-Ε:300 m2 & πρόσωπο σε κ/χ (οικόπεδα που έχουν δημιουργηθεί προ της 13/3/1981).

-Ε:150 m2 & πρόσωπο σε κ/χ (οικόπεδα που έχουν δημιουργηθεί προ της 25/7/1979).

Καμία άλλη παρέκκλιση δεν αναφέρεται για μικρότερα οικόπεδα, οποτεδήποτε και εάν δημιουργήθηκαν. Τα κατά περίπτωση πρόσωπα θα καθορίζονται εξειδικευμένα για κάθε οικισμό.

(Ζώνη Β & Β1:Ελάχιστο εμβαδόν (κατά κανόνα): από 300 m2 έως 2000 m2 & πρόσωπο 10 m (Το εμβαδόν αρτιότητας και το πρόσωπο σε κ/χ εξειδικεύονται με το Π.Δ. οριοθέτησης του οικισμού).

Ζώνη Ανάπτυξης Οικισμού (Ζ.Α.Ο.): Ελάχιστο εμβαδόν από 500 m2 έως 2000 m2 & πρόσωπο 10 m.

Η Κάλυψη θα είναι στο 60% & η δόμηση θα είναι κλιμακωτή (από 0,8) και ανάλογα την χρήση.

Στις Ζώνες Β , Β1 και Ζ.Α.Ο. ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΠΑΡΕΚΚΛΙΣΕΙΣ!!

Για οικισμούς από 701 κατοίκους έως 2000 κατοίκους (που έχουν οριοθετηθεί με πράξη αναρμοδίου οργάνου):

(Ζώνη Α) & (Ζώνη Β & Β1) όπως ανωτέρω.

Εδώ έχουμε από την Β1 μέχρι τα σημερινά όρια του οικισμού την Περιοχή Ειδικών Χρήσεων (Π.Ε.Χ.) ,όπου έχουμε Ελάχιστο εμβαδόν από 2000 m2 έως 4000 m2 & πρόσωπο 15 m.

Για τα λοιπά μεγέθη, όρους και περιορισμούς δόμησης, εδώ ισχύει το από 24.5.1985 Π.Δ. (Δ’ 270)(εκτός σχεδίου Δόμηση).